Niezależnie od wieku, płci czy położenia geograficznego kraju, niedobór witaminy D jest ściśle związany ze znacznym wzrostem ryzyka rozwoju wielu chorób.

Ich powstawanie  i niejednokrotnie leczenie ma szereg negatywnych skutków zdrowotnych. Jednym z nich jest nadmierna utrata włosów.

Dostępne informacje wskazują, że niedobór witaminy D o różnym stopniu nasilenia jest problemem dotyczącym około 90 % ludności Polski, jednak problem ten i jego konsekwencje dotyczą ogólnie całej populacji niezależnie od rasy, płci, wieku czy miejsca zamieszkania.

Aktywną postacią witaminy D jest kalcytriol (1,25(OH)2D). Ze względu na swoje działanie należy do rodziny hormonów, a termin „witamina” odnosi się przede wszystkim do ergokalcyferolu (witamina D2) oraz cholekalcyferolu (witamina D3).

Działanie biologiczne kalcytriolu mediowane jest przez wewnątrzkomórkowy receptor VDR, który odkryto prawie 40 lat temu w wielu tkankach nie biorących udziału w gospodarce wapniowo-fosforanowej. Dzięki temu odkryciu rozpoczęły się intensywne badania nad rolą i konkretnymi funkcjami witaminy D w ludzkim organizmie.

Wykazano, że kalcytriol uczestniczy w licznych procesach fizjologicznych, między innymi wspomaga proliferację i różnicowanie komórek należących do układu immunologicznego, indukuje apoptozę komórek nowotworowych i spowalnia ich namnażanie , moduluje aktywność limfocytów, zmniejsza stężenie prozapalnych cytokin przy jednoczesnym zwiększeniu stężenia cytokin przeciwzapalnych. Duża zawartość VDR w komórkach układu immunologicznego dowodzi słuszności koncepcji o zasadniczej roli tej witaminy w mechanizmach odpornościowych. Liczne badania sugerują istnienie związku między niskim stężeniem całkowitej 25-hydroksy witaminy D w surowicy, a zwiększonym ryzykiem nowotworów, chorób o podłożu immunologicznym w tym autoimmunizacyjnych zaburzeń endokrynnych, zaburzeń odporności, nawracających infekcji ,chorób cywilizacyjnych, a także zaburzeń psychiatrycznych. W obrębie mieszka włosowego również znajdują się receptory VDR , a że witamina D działa analogicznie do hormonów, to ma ona bezpośredni wpływ na regulację cykl wzrostu włosa, wpływając w szczególności na fazę anagenu. Wykazano współwystępowanie niedoborów witaminy D w różnych typach łysienia w tym telogenowego, angrogenowego, plackowatego i rozlanego kobiet, a suplementacja dużymi dawkami witaminy D pozwalała szybciej uzyskać zadowalający efekt terapeutyczny.

Mając na uwadze wszystkie te fakty należy zwrócić szczególną uwagę na utrzymanie optymalnego poziomu tej witaminy w organizmie.

Większość witaminy D jest wytwarzana w organizmie człowieka w skórze po ekspozycji na promieniowanie UV.

Suplementacja nie jest konieczna u osób zdrowych przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami przez minimum 15 minut dziennie w godzinach 10.00-15.00 w okresie od maja do września. Synteza skórna nie jest często efektywna poprzez działanie czynników takich jak zachmurzenie, zanieczyszczenie powietrza, zaawansowany wiek, stosowanie kremów z wysokim filtrem.

Czynniki te znacząco wydłużają czas ekspozycji konieczny do wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy lub uniemożliwiają uzyskanie odpowiedniego jej poziomu. Są również osoby, które tej ekspozycji pomimo zaleceń nie stosują lub nie mogą z uwagi na przeciwwskazania. Oznacza to, że przeciętny człowiek nie jest w stanie sprostać w/w wymaganiom co może skutkować występowaniem niedoborów.

Drugim źródłem witaminy D dla człowieka jest dieta. Niestety w warunkach naturalnych jest ona źródłem znacznie mniej efektywnym, w porównaniu do syntezy w skórze ponieważ pokrywa maksymalnie do 20% dziennego zapotrzebowania. Dlatego często , aby móc zgromadzić odpowiednie zapasy witaminy D należy wdrożyć jej suplementację.

W Polsce witamina D3 jest dostępna bez recepty w dawkach dobowych 400, 500, 800, 1000, 2000, 4000 IU. Dobór dawki powinien być dobierany indywidualnie z uwzględnieniem poziomu jej niedoboru, wieku i masy ciała.

Jednocześnie należy podkreślić, że badania naukowe wykazują, że suplementacja witaminy D z użyciem dawek rekomendowanych według wieku i masy ciała jest równie bezpieczna co niezbędna. Częstość występowania przypadków nadwrażliwości na witaminę D jest raczej niespotykana. Jednak przed rozpoczęciem suplementacji, jeśli to tylko możliwe należy ocenić prawdopodobieństwo obecności stanu nadwrażliwości na witaminę D (hiperkalcemia, hiperkalciuria, kamica nerkowa).

W celu ograniczenia niekontrolowanego stosowania witaminy D ustalone zostały górne dopuszczalne dobowe dawki, które nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.

Rekomendacje dotyczące suplementacji witaminy D:

- dzieci w wieku 1-10 lat- dawka 600–1000 IU/dobę w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie,

- nastolatki w wieku 11-18 lat -  dawka 800–2000 IU/dobę w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie,

- osoby dorosłe w wieku 19-65 lat - dawka 800–2000 IU/dobę, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie,

- seniorzy > 65 roku życia z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D suplementacja przez cały rok w dawce 2000–4000 IU/dobę, w zależności od masy ciała i podaży witaminy D w diecie,

- kobiety w okresie prokreacji i planujące ciążę powinny mieć zagwarantowaną odpowiednią podaż witaminy D, jeżeli to możliwe pod kontrolą 25(OH)D w surowicy, zalecane jest stosowanie witaminy D w dawce2000 IU/dobę przez cały okres ciąży i laktacji.

Zanim zostanie podjęta decyzja o wprowadzeniu do suplementacji witaminy D zaleca się sprawdzenie jej poziomu celem ustalenia indywidulanej dawki.

Sprawdzenie poziomu  witaminy D polega na oznaczeniu stężenia całkowitej 25-hydroksy witaminy D [25(OH)D] w surowicy przyjmując następujące normy:

- 0–10 ng/ml ciężki niedobór

- 10–20 ng/ml niedobór znaczny

- 20–30 ng/ml stężenie suboptymalne

Poziomy te są informacją, że należy wdrożyć dawki lecznicze z uwzględnieniem wieku i masy ciała oraz wykonać badanie kontrolne  po 1–3 miesiącach terapii, aż do uzyskania stężenia na poziomie  >30–50 ng/ml.

- 30–50 ng/ml stężenie optymalne

Zalecane jest wtedy kontynuowanie dotychczasowego postępowania oraz wykonanie badania kontrolnego po 6 miesiącach, celem utrzymania parametrów na stałym poziomie 50–100 ng/ml stężenie wysokie.

Należy upewnić się co do prawidłowości prowadzonej suplementacji, skorygować dawkę lub zaprzestać jej suplementowania 100 ng/ml to stężenie toksyczne.

Należy bezwzględnie przerwać suplementację, ocenić ryzyko występowania kalcemii i kalciurii oraz monitorować jej poziom w odstępach miesięcznych aż do uzyskania stężenia optymalnego ≤50 ng/ml.

Wskazaniem medycznym do oznaczenia25-hydroksy witaminy D w surowicy są m.in.

- przewlekłe leczenie niektórymi lekami (kortykosteroidoterapia, leczenie ketokonazolem, lekami antyretrowirusowymi)

- zaburzenia trawienia i wchłaniania (mukowiscydoza, przewlekłe choroby zapalne jelit)

- choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego (nadczynność i niedoczynność tarczycy, cukrzyca typu 1)

- choroby alergiczne (atopowe zapalenie skóry)

- choroby autoimmunologiczne  (kolagenozy, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto)

- zaburzenia odporności (nawracające infekcje i przewlekłe stany zapalne w organizmie)

- choroby nowotworowe

- choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca)

- choroby metaboliczne (cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość)

W przypadku owłosionej skóry głowy każda z wyżej wymienionych chorób, która jest wskazaniem do oznaczenia witaminy D może mieć wpływ na indukowanie nadmiernej utraty włosów.

Nadmierne wypadanie włosów to jeden z najczęstszych problemów zgłaszanych w gabinecie trychologicznym.

Podczas konsultacji trychologicznej kluczowe jest znalezienie przyczyny tego problemu. Pomaga w tym obszerny wywiad, badanie trichoskopowe i jeśli istnieje taka potrzeba zlecenie wykonania konkretnych badań krwi. W przypadku osób uskarżających się na nadmierną utratę włosów często obejmują one pakiet badań hormonalnych i witaminowych, wśród których znajduje się m.in. witamina D.

Po przeanalizowaniu wyników badań poziomu witaminy D w grupie 100 osób uskarżających się na nadmierne wypadanie włosów, zauważono zależność pomiędzy jej niedoborami, a występowaniem tego problemu. Grupa badawcza obejmowała 10 mężczyzn i 90 kobiet cierpiących na łysienie telogenowe, łysienie androgenowe, łysienie plackowate, a w przypadku kilkunastu osób nadmierna utrata włosów związana była z jednoczesnym występowaniem łojotokowego zapalenia skóry i łuszczycy.

Ciężki niedobór miały 3 osoby, co stanowi 3% badanych.

Niedobór znaczny stwierdzono u 44 osób, co stanowi 44% badanych.

Stężenie suboptymalne miało 35 osób, co stanowi 35 %.

Stężenie optymalne miało 14 osób, co stanowi zaledwie 14%.

Stężenie wysokie stwierdzono u 4 osób, co stanowi 4%.

Stężenia toksycznego nie stwierdzono.

Badanie to wykazało, że u 82% osób badanych konieczne było wdrożenie suplementacji odpowiednio dobraną do wieku i masy ciała dawką witaminy D, aż do uzyskania jej optymalnego stężenia (30-50 ng/ml). U 14% badanych należało podtrzymać dotychczasowy optymalny poziom, a u 4% badanych konieczna była weryfikacja dawki, lub jej całkowite odstawienie, aby nie dopuścić do uzyskania toksycznego poziomu. Wszystkie te działania prowadzone były pod kontrolą lekarza.

Obecnie nie można jednoznacznie stwierdzić, że niedobór witaminy D jest bezpośrednią przyczyną chorób. Jednak biorąc pod uwagę konsekwencje jej niedoborów i coraz nowsze badania, które przedstawiają potencjalne korzyści zdrowotne wynikające z jej suplementacji, wskazane jest rekomendowanie profilaktycznego jej podawania.

Mimo iż badanie poziomu witaminy D nie jest refundowane, zlecanie jej badania u osób z nadmiernym wypadaniem włosów, a potem utrzymanie optymalnego jej poziomu wydaje się być w tym przypadku wysoce uzasadnione.

 

Artykuł na podstawie LNE 4/2019

literatura