Kosmetyka to dziedzina, w której ważną rolę odgrywają związki biologicznie czynne. Występują one licznie w roślinach – w kłączach, korzeniach, owocach, korze czy kwiatach. Dlatego też naturalne jest, że w produktach kosmetycznych wykorzystuje się je pojedynczo, w postaci mieszanin albo intraktów.

Wyciągi roślinne są najczęściej stosowaną grupą surowców w preparatach kosmetycznych. Uzyskuje się je za pośrednictwem ekstrakcji rozpuszczalnikami o różnej polarności. Stosowane do tego procesu substancje muszą być dobrze tolerowane przez skórę, niedrażniące i nietoksyczne. Ekstrakt pozyskuje się w kilku etapach – najpierw surowiec należy wysuszyć i rozdrobnić, a następnie poddać działaniu odpowiedniego rozpuszczalnika. Zwykle z jednej rośliny otrzymuje się kilka surowców kosmetycznych. Mają one różną postać, m.in.: maceratów, olejów, ekstraktów czy olejków. Zaletą takich surowców jest ich łagodne działanie, brak toksyczności i działań ubocznych.

Mieszaniny

Najważniejszymi grupami związków roślinnych wykorzystywanych do celów kosmetycznych są: polifenole, witaminy, aminokwasy, flawonoidy, garbniki, enzymy, cukry, fitohormony oraz saponiny. Wieloskładnikowe mieszaniny tych substancji stosuje się w różnych dziedzinach kosmetyki. Związki te wykazują działanie natłuszczające, ochronne, nawilżające, ściągające, napinające oraz opóźniające starzenie. Oprócz tego likwidują przebarwienia skóry, wybielają ją, łagodzą podrażnienia, pochłaniają promieniowanie UV, stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych, działają bakteriostatycznie i bakteriobójczo. Zazwyczaj o właściwościach danego surowca roślinnego decyduje jeden ze składników lub grupa składników wywodząca się z tej samej klasy układów chemicznych. Pozostałe związki w mieszaninie jedynie wzmacniają to działanie – zjawisko takie nazywa się efektem synergistycznym.

Związki

Do najcenniejszych w kosmetyce związków aktywnych należą: witaminy, flawonoidy i polifenole. Fitosterole, witamina E, seskwiterpeny i karotenoidy są układami o charakterze hydrofobowym. Najczęściej używanymi w kosmetyce rozpuszczalnikami są:  poliglikol etylenowy, woda, gliceryna, alkohol etylowy i glikol. Z kolei oleje roślinne, eter naftowy i mirystynian izopropylu to najczęściej używane rozpuszczalniki lipofilowe, niepolarne. Wśród najpopularniejszych w kosmetyce roślin wyróżniamy: szałwię, melisę, nagietek, lipę, skrzyp, jeżówkę, żeń-szeń, arnikę, oczar wirginijski, rozmaryn, kasztanowiec, świetlik, miłorząb, podbiał, rokitnik, rumianek, aloes oraz pokrzywa.

Intrakty

Ostatnio istotną grupę surowców stanowią produkty uzyskiwane ze świeżych roślin, czyli intrakty. Są to wyciągi wodno-alkoholowe, soki ze świeżych roślin utrwalane alkoholem etylowym, a także wyciągi uzyskiwane za pośrednictwem ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi.

literatura