Półki sklepowe pełne są kosmetyków, które kuszą nie tylko pięknymi opakowaniami, nowoczesnymi formułami czy zapachami, ale także pojawiającymi się w ulotkach obietnicami wyjątkowego działania. Jak zatem wybrać, spośród wielu, ten najbardziej odpowiedni dla nas produkt i czym się kierować przy wyborze? Odpowiedź w artykule.

Sięgając po kosmetyk, warto zwrócić uwagę na pojawiające się na jego opakowaniu informacje. Do tych najbardziej istotnych należy wykaz obecnych w jego recepturze składników. Lista zawartych surowców zazwyczaj znajduje się na dole słoiczka, tuby czy kartonika i poprzedzona jest słowem Ingredients lub Składniki. Na liście tej muszą być wymienione wszystkie użyte do wytworzenia preparatu komponenty, z wyjątkiem niedających się wyeliminować zanieczyszczeń, substancji wspomagających wytwarzanie oraz rozpuszczalników lub nośników substancji zapachowych.

Informacja o składzie kosmetyku jest szczególnie istotna dla osób skłonnych do alergii. Dokładna analiza „zawartości” kosmetyku pozwala bowiem na sprawdzenie, czy pośród jego surowców nie ma związków, które budzą nasze wątpliwości czy też takich, na które jesteśmy uczuleni.

Główne zasady tworzenia nazw w INCI

Surowce wykorzystywane przez przemysł kosmetyczny we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej podane są w jednolitej formie umożliwiającej ich jednoznaczną identyfikację. Zasady ich nazewnictwa ustalane są zgodnie z wytycznymi międzynarodowej nomenklatury składników kosmetycznych, tzw. INCI (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients). Nazwy surowców na ogół piszemy dużymi literami.

Surowce na liście składników pojawiają się zgodnie z ich zawartością w kosmetyku – od największego do najmniejszego stężenia – przy czym związki, których ilość w preparacie jest mniejsza niż 1%, mogą być wymienione przez producenta w dowolnej kolejności.

Do opisania popularnych składników kosmetycznych wykorzystywane są najczęściej ich angielskie nazwy chemiczne, np. woda – Water, alkohol etylowy – Alcohol Denat., gliceryna – Glycerin, glikol propylenowy – Propylene Glycol.

Podobnie jest w przypadku INCI kwasów czy alkoholi tłuszczowych – pojawiają się ich nazwy zwyczajowe, zależne od ilości atomów węgla w prostym łańcuchu węglowodorowym, np. kwas palmitynowy – Palmitic Acid, kwas stearynowy – Stearic Acid, alkohol cetylowy – Cetyl Alcohol, alkohol stearylowy – Stearyl Alcohol. Ta sama zasada obowiązuje również w przypadku ich pochodnych, np. estrów. I tak stearynian glicerylu to Glyceryl Stearate, a tristearynian glicerylu – Glyceryl Tristearate.

Ważnymi składowymi kosmetyków są związki aktywne, takie jak: witamina C (Ascorbic Acid, Ascorbyl Palmitate), D-pantenol (Panthenol, Dexpanthenol), witamina A (Retinol, Retinyl Acetate, Retinyl Palmitate, Retinal), witamina E (Tocopherol, Tocopheryl Acetate) czy też koenzym Q10 (Ubiquinone).

Bardzo istotne dla prawidłowej pielęgnacji skóry substancje nawilżające to m.in. proteiny – Protein, algi – Algae, czy kwas hialuronowy – Hyaluronic Acid.

W przypadku komponentów pozyskiwanych na bazie substancji roślinnych ich INCI złożone są z nazwy łacińskiej rośliny (rodzaj i gatunek) oraz słowa przypisującego dany składnik do określonego segmentu surowców kosmetycznych.

Nazwy wyciągów roślinnych w INCI

Dla ekstraktów, czyli wyciągów wytwarzanych z różnych części roślin (liści, kwiatów, nasion, owoców, korzeni itd.) z wykorzystaniem odpowiednio dobranych rozpuszczalników organicznych (gliceryna, glikol propylenowy, mirystynian izopropylu itd.), do nazwy rośliny dodaje się słowo Extract. I tak np. ekstrakt z żeń-szenia to Panax Ginseng Extract.

Ponieważ wyciągi pozyskuje się nie tylko z wielu roślin, ale także różnych ich części, można to uwzględnić w INCI surowca. W przypadku komponentu wytwarzanego z korzenia żeń-szenia nazwa ta może brzmieć Panax Ginseng Root Extract.

Biorąc pod uwagę fakt, iż ekstrakty to surowce produkowane z wykorzystaniem odpowiedniego rozpuszczalnika, np. glikolu propylenowego, który najczęściej stanowi ich integralną część, jego obecność musi być uwzględniona w spisie składników kosmetyku, w którym ekstrakt został użyty. Może być on potraktowany jako część składowa, np. Propylene Glycol (and) Panax Ginseng Extract, lub może być wymieniony oddzielnie pośród innych składników preparatu. Pojawiający się w nazwie INCI element „(and)”, określany jako tzw. i – łącznikowe, wykorzystywany jest w przypadku gotowych surowców oferowanych przez producenta w postaci mieszaniny kilku składników.

Nazwy olejów roślinnych w INCI

Podobna zasada jak dla ekstraktów wykorzystana jest do tworzenia nazw INCI olejów roślinnych, które stanowią znaczną część fazy hydrofobowej wielu kosmetyków. W odróżnieniu od poprzednich komponentów są to surowce pozyskiwane poprzez mechaniczne wyciskanie części roślin, które są bogate w tłuszcz – najczęściej nasion. Można je co prawda także wytwarzać na drodze ekstrakcji z wykorzystaniem niepolarnych rozpuszczalników, np. heksanu, jednak tym razem są one po zakończeniu procesu usuwane.

I tak w przypadku INCI olejów do łacińskiej nazwy rośliny dodawane jest słowo Oil, np. olej z nasion słonecznika to Helianthus Annuus Oil lub Helianthus Annuus Seed Oil.

Nazwy olejków eterycznych w INCI

Kolejne surowce roślinne, chętnie wykorzystywane w kosmetykach, stanowią olejki eteryczne. Pod ich pojęciem rozumiemy mieszaninę wtórnych metabolitów roślin, pozyskiwaną z różnych ich części, na drodze destylacji z parą wodną. Wyjątek stanowią owoce cytrusowe, z których wytwarza się tego typu surowce poprzez wyciskanie ich owocni. Składniki te, ze względu na intensywny zapach, jak również znaczną aktywność biologiczną, wprowadzane są do receptur kosmetyków w niewielkich stężeniach.

Nazwy INCI olejków eterycznych tworzone są analogicznie, jak ma to miejsce w przypadku olejów, czyli poprzez dodanie do botanicznej nazwy rośliny słowa Oil. Może to powodować pewną dezinformację wśród użytkowników. Trudno bowiem, na podstawie zapisu INCI, odróżnić od siebie te dwie, w sposób diametralny różne zarówno pod względem stosowanych stężeń, jak i pełnionych w kosmetykach funkcji, grupy surowców. Przykładowo, olejek eteryczny z marchwi ma taką samą nazwę INCI jak pozyskiwany z jej nasion olej. Z powodu tych niejednoznaczności pojawiła się propozycja wprowadzenia dla olejków eterycznych dodatkowego określenia Essential (eteryczny), np. INCI: Daucus Carota Essential Oil. Na razie jednak zasada ta nie jest wykorzystywana.

Komponenty mineralne w składzie kosmetyków

Ważny segment surowców, szczególnie „tropionych” przez potencjalnych klientów, stanowią komponenty mineralne, czyli układy węglowodorowe, spośród których można wymienić olej parafinowy, czyli Paraffinum Liquidum, wazelinę – Petrolatum, czy parafinę – Paraffinum.

Silikony w składzie kosmetyków

Grupę składników o właściwościach zbliżonych do związków mineralnych stanowią silikony. Pod tym pojęciem kryje się szeroka oferta surowców – poczynając od związków o niskiej lotności, poprzez lepkie ciecze, aż po substancje stałe. Niezależnie od postaci, w jakiej są one oferowane, w ich nazwach pojawia się charakterystyczny fragment nawiązujący do ich budowy chemicznej, np. Pentasiloxane czy Methicone.

PEG-i w składzie kosmetyków

Równie liczny segment składników kosmetycznych stanowią tzw. pochodne etoksylowane, czasami określane mianem PEG-ów. Warto zwrócić uwagę na fakt, że do tej grupy, oprócz składników w przypadku których w INCI pojawia się ten charakterystyczny skrót, zaliczane są także związki zawierające w nazwie końcówkę – eth. I tak np. alkohol cetylowy etoksylowany 20 cząsteczkami tlenku etylenu to Ceteth-20.

Barwniki w składzie kosmetyków

Z kolei wykorzystywane w kosmetykach barwniki, niezależnie od pochodzenia, zarówno naturalne, jak i syntetyczne, identyfikowane są na podstawie tzw. numeru Colour Index, wydawnictwa encyklopedycznego rejestrującego surowce barwne dopuszczone na całym świecie do stosowania w kosmetykach. To właśnie ten charakterystyczny dla danego barwnika numer, poprzedzony skrótem CI (skrót od Colour Index), stanowi jego nazwę INCI. I tak np. ditlenek tytanu, tzw. biel tytanowa, opisany jest jako CI 77891.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż barwniki wymieniane są na ogół niezależnie od ilości, w jakiej zostały użyte, na końcu spisu surowców. Jeżeli w ofercie producenta pojawia się produkt wytwarzany w kilku odcieniach kolorów, dopuszczone jest określenie „może zawierać” i wymienione są wszystkie barwniki, które stosowane są do ich uzyskania. Czasami termin „może zawierać” zastąpiony jest znakiem (+/-).

Kompozycje w składzie kosmetyków

Wszystkie stosowane w kosmetykach kompozycje, niezależnie od składu, określane są jako Parfum, z kolei aromaty – Aroma.

Lista surowców może zostać powiększona o niektóre związki zapachowe, które zaliczane są do grupy potencjalnych alergenów. Ustawa kosmetyczna podaje wykaz 26 substancji, które w określonych sytuacjach muszą być wymienione w spisie składników kosmetyku zgodnie z ich nazwami INCI.

Substancje te generalnie można podzielić na cztery grupy. Pierwszą z nich stanowią związki o silnym potencjale alergizującym, do których należą: Cinnamal, Evernia furfuracea Extract, Evernia prunastri Extract, Isoeugenol. Drugi segment to związki średnio alergizujące: Cinnamyl Alcohol, Hydroxycitronellal, Hydroxyisohexyl 3-Cyclohexene Carboxaldehyde. Również ważna, jako ostrzeżenie dla alergików, jest kolejna grupa, która obejmuje: Amyl Cinnamal, Butylphenyl Methypropional, Cytral, Eugenol, Farnesol, Methyl 2-Octynoate. Najmniej uczulające spośród 26 alergenów związki to: Alpha-Isomethyl Ionone, Amylcinnamyl Alcohol, Anise Alcohol, Benzyl Benzoate, Benzyl Cinnamate, Benzyl Salicylate, Citronellol, Coumarin, Geraniol, Hexyl Cinnamal, Limonene, Linalool.

Związki te należy wymienić w spisie składników preparatu kosmetycznego, pomimo że nie są one wprowadzane jako pojedyncze komponenty, lecz stanowią część surowca złożonego, np. olejku eterycznego, kompozycji zapachowej czy ekstraktu roślinnego. Podawanie informacji na temat alergenów zapachowych dla produktów pozostających na skórze (wyroby pielęgnacyjne, upiększające) wymagane jest w przypadku, gdy ich stężenie w kosmetyku przekracza 0,001%. Dla produktów spłukiwanych, czyli szamponów czy środków myjących, ze względu na krótki okres kontaktu ze skórą, próg ten jest wyższy i wynosi 0,01%.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, iż przeważająca większość użytkowników kosmetyków nie doświadcza żadnych niepożądanych skutków dla zdrowia związanych z obecnością tych substancji.

Symbol ręki na książce na opakowaniu kosmetyku

I na koniec jeszcze jedna uwaga. Gdy brak jest miejsca na opakowaniu na niektóre ważne informacje, np. skład kosmetyku, sposób użycia, czy ostrzeżenia związane z jego stosowaniem, powinien tam pojawić się symbol – ręki na książce. Oznacza on, że do opakowania dołączona jest ulotka, zawierająca informacje, które nie zostały na nim zamieszczone.

literatura