Stosowanie roślin w kosmetyce znane było już w starożytności. Wiedza na temat używania i wykorzystywania roślin przekazywana była z pokolenia na pokolenie. Dlatego wiele substancji, które uzyskuje się z roślin stosowanych jest od najdawniejszych czasów po dzień dzisiejszy. Ostatnio w kosmetyce stosuje się rośliny, które do tej pory nie były w niej wykorzystywane. Twierdzi się, że w recepturach produktów kosmetycznych znajduje się kilkaset różnych surowców roślinnych.

Surowce aktywne biologicznie:

Kosmetyka jest dziedziną, w której używa się wiele układów obfitujących w związki biologicznie aktywne, które można także znaleźć w roślinach. Można je odnaleźć w kłączach, korzeniach, owocach, korze, kwiatach. Często pozyskuje się je z tej części rośliny, która posiada jej najwięcej. Istotne jest, że z jednej rośliny często otrzymuje się kilka rodzajów surowców kosmetycznych. Surowce roślinne przybierają różną postać - maceratów, olejów, ekstraktów, olejków. Zaletą takich surowców jest ich łagodne działanie i brak toksyczności. Najważniejszymi grupami związków, które pozyskuje się z roślin i które wykorzystuje się w kosmetyce są: polifenole, witaminy, aminokwasy, flawonoidy, garbniki, enzymy, cukry, fitohormony, saponiny. Z roślin uzyskuje się wieloskładnikowe mieszaniny, które stosuje się w różnych dziedzinach kosmetyki. Natłuszczają, chronią, nawilżają, ściągają, napinają skórę oraz opóźniają jej starzenie. Oprócz tego likwidują przebarwienia skóry, wybielają ją, łagodzą podrażnienia, pochłaniają promieniowanie UV, stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych, działają bakteriostatycznie i bakteriobójczo.

Zazwyczaj o właściwościach surowca świadczy jeden ze składników lub grupa, która wywodzi się z tej samej klasy układów chemicznych. Inne związki natomiast wzmacniają to działanie. Zjawisko takie nazywa się efektem synergistycznym.

Wyciągi roślinne są najczęściej stosowaną w preparatach kosmetycznych grupą surowców. Uzyskuje się je za pośrednictwem ekstrakcji surowca roślinnego rozpuszczalnikami o różnej polarności. Stosowane do tego celu substancje muszą być dobrze tolerowane przez skórę, niedrażniące i nietoksyczne. Ekstrakt pozyskuje się w kilku etapach. Najpierw surowiec należy wysuszyć i rozdrobnić. Następnie poddawany jest on działaniu odpowiedniego rozpuszczalnika.

W kosmetyce do najcenniejszych związków aktywnych należą: rozpuszczalne w wodzie witaminy, flawonoidy, polifenole. Natomiast fitosterole, witamina E, seskwiterpeny, karotenoidy są podobnymi układami o charakterze hydrofobowym. W kosmetyce najczęściej używa się następujących rozpuszczalników: poliglikoli etylenowych, wody, gliceryny, alkoholu etylowego, glikoli. Natomiast: oleje roślinne, eter naftowy i mirystynian izopropylu to rozpuszczalniki lipofilowe, niepolarne. Najczęściej w kosmetyce wykorzystywane są następujące rośliny: szałwia, oregano, melisa, nagietek, lipa, skrzyp, jeżówka, żeń- szeń, arnika, oczar wirginijski, rozmaryn, kasztanowiec, świetlik, miłorząb, podbiał, rokitnik, rumianek, aloes, pokrzywa. Ostatnio istotną grupę surowców stanowią produkty uzyskiwane ze świeżych roślin, czyli intrakty- to wyciągi wodno-alkoholowe, soki ze świeżych roślin utrwalane alkoholem etylowym, a także wyciągi uzyskiwane za pośrednictwem ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi.

Właściwości olejków eterycznych:

Olejki eteryczne to kolejna grupa bardzo chętnie wykorzystywanych w kosmetyce surowców roślinnych. Są one wytwarzane w gruczołach lub przewodach wydzielniczych, które znajdują się w tkance miękiszowej lub okrywającej roślin. Uzyskuje się je z różnych części roślin za pośrednictwem destylacji z parą wodną wybranego surowca. Wyjątkiem są tu olejki cytrusowe, które uzyskiwane są na drodze tłoczenia. Olejki eteryczne są cieczami o konkretnych właściwościach zapachowych i biologicznych, które mieszają się z różnymi surowcami używanymi w preparatach kosmetycznych, np. z tłuszczami czy etanolem. Olejki eteryczne działają silniej niż tradycyjne mieszanki i wyciągi ziołowe, dlatego coraz częściej wykorzystuje się je do produktów kosmetycznych.

Olejki: cytrynowy, melisowy, lawendowy używane są do preparatów, które opóźniają proces starzenia się. Osobom starzejącym się, z widocznymi zmarszczkami poleca się olejek drzewa różanego. Natomiast olejek geraniowy przydatny jest do likwidowania rozstępów skóry.

Z kolei olejki: lebiodkowy (oregano), cytrynowy, jałowcowy wykorzystywane są do preparatów przeciwtrądzikowych. Do pielęgnacji włosów stosuje się olejki: lebiodkowy (oregano), tymiankowy, geraniowy, rozmarynowy, lawendowy, sandałowy. Olejki wykorzystuje się także jako substancje konserwujące. Dzięki nim w recepturach ograniczane są ich syntetyczne odpowiedniki. Można tu wymienić olejki: lawendowy, cynamonowy, drzewa herbacianego, tymiankowy.

Często olejków eterycznych używa się w aromaterapii. Podczas tego zabiegu używa się olejków eterycznych, które wprowadzane są do organizmu przez wąchanie lub wdychanie. Olejki eteryczne są także składnikami produktów do kąpieli czy masażu. Podczas masażu aromaterapeutycznego używa się preparaty, które posiadają jako składniki odpowiednio dobrane do rodzaju zabiegu olejki eteryczne. Produkt do masażu może być wykonany samemu. Należy wymieszać 2- 3 krople wybranego olejku eterycznego z 5 ml oleju roślinnego. Polecanymi nośnikami olejowymi są oleje z pestek winogron, olej słonecznikowy, olej ze słodkich migdałów, olej sojowy. Olejki eteryczne można dodawać też do kąpieli.

Olejki, takie jak: lebiodkowy (oregano), cynamonowy, lawendowy, neroli, drzewa różanego, rozmarynowy polepszają nastrój, łagodzą stany depresyjne, regenerują skórę, zmniejszają stres. W kosmetyce, obok olejków eterycznych, wykorzystuje się wyodrębnione z nich pojedyncze związki. Należą do nich azuleny, czyli dwupierścieniowe węglowodory. Zalicza się do nich np. chamazulen, który uzyskuje się z krwawnika, piołunu i rumianku. Związek ten posiada działanie antyalergiczne. Ma właściwości bakteriobójcze, przeciwzapalne. Alfabisabolol jest ważnym układem, który uzyskuje się z roślin, a występuje w rumianku. Ma silne działanie kojące. W związku z tym używa się go w produktach kosmetycznych, które przeznaczone są dla skóry podrażnionej, alergicznej. Stosuje się go do takich preparatów, jak: kremy do golenia, kremy, lotiony.

Spośród roślin kosmetycznych warto też wspomnieć o lebiodce pospolitej (oregano) i jej właściwości.

Produkt kosmetyczny przeciw „pomarańczowej skórze” i skuteczność działania w dużej mierze zależy od zawartych w nich substancji czynnych. Przy cellulit dość często w terapii stosuje się olejek lebiodkowy (oregano).

W lebiodce pospolitej (Origanum vulgare) znajdują się zmienne ilości karwakrolu, tymolu, dipentenu, 4-terpineolu oraz 0,12 - 6,8% kwasu rozmarynowego, który chroni przed szkodliwym promieniowaniem UV, działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Origanum vulgare (oregano) likwiduje też drożdżaka białego.

Olejek lebiodkowy (oregano) zawiera około 0,4% (m. in. zmienne ilości karwakrolu, tymolu, dipentenu), garbniki około 4%, substancja goryczową, fitosterole, związki żywiczne i flawonoidy (m. in. glikozydy luteoliny, apigeniny i diosmetyny) oraz sole mineralne.

Olejek z oregano na co pomaga i jak go stosować?  – odpowiedź znajdziecie w artykule: https://synergiczni.pl/suplementy/olejek-z-oregano-na-co-pomaga-i-jak-go-stosowac.

Ciekawostka: obecnie wytwarza się około 300 olejków eterycznych, jednak tylko kilkadziesiąt z nich znajduje szerokie zastosowanie użytkowe

Ze względu na dużą aktywność, znaczną zdolność penetracji przez barierę warstwy rogowej oraz charakterystyczny, na ogół dość mocny, zapach, olejki eteryczne stosowane są w preparatach kosmetycznych w małych ilościach – nieprzekraczających na ogół 0,5% – 1%.

Generalnie surowce zaliczane do tego segmentu uznawane są za komponenty bezpieczne. Warto jednak pamiętać, że niektóre z nich mogą działać alergizująco. Pośród ich składników bardzo często pojawiają się związki z listy 26 alergenów zapachowych wymienionych w Ustawie Kosmetycznej.

Na koniec czym różnią się oleje od olejków?

Pierwsze z wymienionych surowców stosowane w kosmetykach pełnią funkcję ochronną. Wprowadzane do ich receptur w większej ilości obniżają efektywnie współczynnik TEWL (Transepidermal Water Loss), zabezpieczają skórę przed nadmierną utratą wody, jak również szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.

Olejki eteryczne wykorzystywane są w kosmetykach natomiast w celu nadania im zapachu, a także uzyskania określonego efektu kosmetycznego. W odróżnieniu od olejów komponenty te ze względu na charakterystyczną, na ogół intensywną woń, jak również dużą aktywność biologiczną, stosowane są w niskich stężeniach.

literatura